Opšta pravila o obaveznoj obuci

Na osnovu Odluke VSTS BiH o minimalnom obimu početne obuke i stručnog usavršavanja sudija i tužilaca u Bosni i Hercegovini broj: 07-13-3-2195-6/2018 od 24.10.2018. godine, sudije i javni tužioci (izuzev novoimenovanih sudija i javnih tužilaca) , su dužni da u toku godine ostvariti minimalno tri (3) dana, a maksimalno deset (10) dana stručnog usavršavanja na teme koje su vezane za referat(e) na koji su raspoređeni i na kojem rade.
Prema ovoj Odluci VSTS BiH, određeno je da su sudije i javni tužioci, koji su prvi put imenovani na ovu funkciju (novoimenovani nosioci pravosudnih funkcija), u obavezi da pohađaju cjelokupni Program početne obuke za novoimenovane nosioce pravosudnih funkcija, a koji se provodi u organizaciji Centra za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj, odnosno Centra za edukaciju sudija i tužilaca u Federaciji Bosne i Hercegovine, najkasnije u prvih šest (6) mjeseci nakon preuzimanja dužnosti.

Rukovodioci pravosudnih institucija (predsjednici sudova i glavni tužioci) su dužni omogućiti pohađanje navedenih obuka novoimenovanim nosiocima pravosudnih funkcija.

(2) Ukoliko rukovodilac pravosudne institucije planira rasporediti nosioca pravosudne funkcije na drugi referat dužan mu je omogućiti pohađanje obuka koje su vezane i za novi referat, ako to procjeni opravdanim.

(3) Sudije i javni tužioci koji su u toku godine na dužem odsustvu zbog bolovanja, porodiljskog i /ili drugog opravdanog odsustva učestvuju u edukaciji proporcionalno prisustvu na poslu.

Pravila o obaveznosti specijalističkih obuka

Odlukom VSTS BiH je određeno da:
Za ispunjenje uslova za sticanje certifikata u skladu sa odredbom člana 197. Zakona o zaštiti i postupanju sa djecom i maloljetnicima u krivičnom postupku, nosioci pravosudnih funkcija su dužni pohađati sve tematske cjeline iz odgovarajućeg Specijalističkog programa obuke koji je određen za maloljetničko pravosuđe.

OBUKA ZA NOVOIMENOVANE NOSIOCE PRAVOSUDNIH FUNKCIJA

U skladu sa članom 3. stav 2 Zakona o Centru za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj (Službeni glasnik Republike Srpske broj 49/02, 70/02, 30/07 i 63/14), početna obuka podrazumijeva obuku lica koja se namjeravaju baviti ulogom sudije i tužioca. Kako pomenuti Zakon nije precizirao koja su to konkretno lica koja se namjeravaju baviti ulogom sudije i tužioca, to je Centar za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj kao ovu kategoriju lica, prepoznao stručne saradnike i pripravnike zaposlene u sudovima i tužilaštvima, kao lica koja se namjeravaju baviti ulogom sudije ili tužioca, te novoimenovane sudije i tužioce odnosno one sudije i tužioce koji su na tu poziciju imenovani sa pozicija iz drugih oblasti i koji na taj način prvi put stupaju u pravosudni sistem Republike Srpske.

Sudije i javni tužioci, koji su prvi put imenovani na ovu funkciju u obavezi su pohađaju cjelokupni Program početne obuke za novoimenovane nosioce pravosudnih funkcija, a koji se provodi u organizaciji Centra za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj, odnosno Centra za edukaciju sudija i tužilaca u Federaciji Bosne i Hercegovine, najkasnije u prvih šest (6) mjeseci nakon preuzimanja dužnosti.

Rukovodioci pravosudnih institucija (predsjednici sudova i glavni tužioci) su dužni omogućiti pohađanje navedenih obuka novoimenovanim nosiocima pravosudnih funkcija.

Razvoj obavezne i dobro struktuirane početne obuke za novoimenovane sudije i javne tužioce je jedan od prioriteta u oblasti edukacije sudija i tužilaca u Bosni i Hercegovini.

Navedenom odlukom o minimalnom obimu početne obuke, Visoki sudski i tužilački savjet BiH želi obezbijediti da sve novoimenovane sudije i javni tužioci dobiju jednu temeljnu, efektivnu i istoobraznu početnu obuku u okviru centara za edukaciju sudija i tužilaca, u određenom periodu nakon stupanja na sudijsku, odnosno tužilačku funkciju.
Navedena obuka je komplementarni dio početne obuke, jer se novoimenovanim sudijama i tužiocima treba obezbijediti formalizovana stručna podrška i orjentacija unutar pravosudne institucije u koju je imenovan, putem rada sa mentorima, odnosno konsultativnim tužiocima i sudijama.

Obuka novoimenovanih sudija i tužilaca uključuje različite teme iz svih oblasti prava, koje su posebno namjenjene novoimenovanim sudijama, a posebno novoimenovanim javnim tužiocima, uključujući zajedničke obavezne obuke o ljudskim pravima i primjenu Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava, kao i druge aktuelne teme, poput etike, korištenja informacionih tehnologija, zaštiti pripadnika ranjivih grupa, ispunjavanja obrazaca za izvještavanje o imovini i sl.
Također, ova kategorija lica će moći da prisustvuje i svim drugim obukama predviđenim za sudije i tužioce.

IZBOR TEMA

Potrebe za edukacijom u ovoj godini su, kao i do sada, utvrđene na osnovu:

• analize potreba za edukacijom nosilaca pravosudnih funkcija,
• prijedloga sudija i tužilaca kao edukatora,
• prijedloga pravosudnih institucija i iskazanog interesa pravosudne zajednice,
• preporuka Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH,
• analize različitih sudskih odluka o sličnim pitanjima koje ukazuju na neujednačenost sudske prakse,
• analize odluka međunarodnih sudova, posebno odluka Suda za ljudska prava u Strazburu,
• prijedloga međunarodnih organizacija čiji projekti se provode u Bosni i Hercegovini.

IZBOR POLAZNIKA ZA UČEŠĆE U POJEDINIM AKTIVNOSTIMA

Osnovni kriterijum za izbor polaznika za učešće u pojedinim aktivnostima svakako je interes pravosuđa da se resursi za edukaciju usmjeravaju po prioritetnim oblastima. Kriterijumi za izbor polaznika zavise od sadržaja svake pojedine aktivnosti, odnosno tema utvrđenih ovim programom. Kad je riječ o izboru kandidata koji će biti polaznici pojedinih oblika stručnog usavršavanja, nastaviće se sa dosadašnjom praksom pozivanja učesnika.
Pored dostavljanja godišnjeg Programa i kalendara aktivnosti, Centar će i dalje dostavljati za svaki pojedini oblik usavršavanja pozive sudovima i tužilaštvima preko predsjednika sudova, odnosno glavnih tužilaca.
Sudije i javni tužioci se uz saglasnost rukovodioca organa u kojem rade, potom prijavljuju za učešće na pojedinom seminaru, za rad u okviru radionice i slično, na teme koje su vezane za referat(e) na kojem rade.

Centar je u obavezi da obezbijedi minimalno tri dana obavezne edukacije za sve sudije i javne tužioce.

Za obaveznu edukaciju treba da pored Centra, evidenciju o edukaciji vodi i pravosudna institucija iz koje učesnik dolazi. Centar će se ovim programom zalagati da se obezbijedi obavezna obuka sudija i tužilaca, kako početna obuka, tako i obuka stručnog usavršavanja. Izuzetak su situacije kada je potreban kontinuitet učestvovanja u edukaciji i tada se pozivi dostavljaju na ime pojedinaca na osnovu prethodno sačinjene liste, ali opet putem predsjednika suda ili glavnog tužioca. Na isti način, Centar planira pozivati i druge zaposlene u sudovima i tužilaštvima u slučajevima u kojima treba da budu uključeni u obuku.
Putem evidencije iz baze podataka Centra moguće je pratiti i dalje raditi na aktivnostima edukacije na odgovarajući način. Centar na osnovu evidencije o učešću u edukaciji koju vodi tokom godine, u skladu sa Zakonom, izdaje godišnja uvjerenja o ispunjenim minimalnim uslovima stručnog usavršavanja.

KATEGORIJE I IZBOR EDUKATORA

Pravilnikom o kategorijama, izboru, pravima i obavezama edukatora Centra – Prečišćen tekst, broj: 06-615-02-650/22 od 16. decembra 2022. godine, uređena su pitanja koja se odnose na edukatore Centra za edukaciju sudija i javnih tužilaca u Republici Srpskoj, i to :
kategorije edukatora, kriteriji za izbor i imenovanje, prava i obaveze, postupak za izbor edukatora, ocjena njihovog rada, status i mandat, te druga pitanja.

U skladu sa ovim Pravilnikom edukatori se svrstavaju u sljedeće grupe:

• stalni edukatori sa liste edukatora;
• povremeni edukatori (stručnjaci “po pozivu” koji pružaju obuku u specifičnim oblastima, gdje će njihova stručnost dati doprinos ciljevima programa);
• edukatori edukatora čija lista će se izdvojiti iz kategorija edukatora za pojedine oblasti.

Potrebne kvalifikacije edukatora zavise od konkretnih aktivnosti obuke za koju bi on ili ona bili zaduženi (tzv. funkcionalne kvalifikacije).

Kriteriji za izbor edukatora na Listu edukatora Centra su:

• predhodno profesionalno radno iskustvo, znanje i rezultati u području prava za koje se vrši izbor edukatora,
• prethodno iskustvo u oblasti obuke i stručnog usavršavanja sudija i tužilaca i ocjena njihovog rada kao edukatora;
• sadašnje profesionalno radno iskustvo i znanje u području prava za koje se vrši izbor edukatora,
• akademsko zvanje – master, magisterij, doktorat,
• ranije naučno iskustvo ( objavljeni stručni i naučni radovi, pisanje referata, knjiga i priloga u publikacijama, pravnim časopisima i sl.) i
• sposobnost izrade scenarija obuke o specifičnoj temi iz Programa stručnog usavršavanja i početne obuke Centra.

Sem angažmana u sprovođenju obuka, svi stalni edukatori Centra su angažovani i u pripremi programa i tema predviđenih Programom rada za narednu godinu.

Prava i obaveze edukatora, uključujući i adekvatan sistem nagrađivanja, utvrđen je i razrađen Pravilnikom o kategorijama, izboru, pravima i obavezama edukatora Centra, kojim su decidno definisana njihova prava, ali i obaveze.

IZBOR METODA EDUKACIJE

S obzirom na to da se radi o edukaciji sudija i tužilaca i budućih nosilaca tih funkcija, prednost će se davati oblicima edukacije koji podrazumijevaju njihovo aktivno učešće u radu.

Interaktivan metod se do sada potvrdio u praksi kao najpogodniji za većinu aktivnosti (konferencija, okrugli sto i sl.). Aktivnosti u okviru obuke mogu imati razne oblike, u zavisnosti od toga šta je najpraktičnije za određenu grupu i predmet obuke (poput seminara, konferencija, okruglih stolova, radionica, praktičnih vježbi/primjera za proučavanje, audio/video demonstracija, studijskih posjeta, on line učenja na daljinu).
Nove tehnologije koje su uvedene u sudovima i tužilaštvima (računarski sistem, online pristup, umrežavanje širokog obima WAN) pružaju veliki potencijal za obuku na daljinu i samostalnu obuku.

Zavisno od karaktera edukativnog sadržaja, organizovaće se različiti tipovi/oblici i primijeniti odgovarajuće metode obuke.

Izbor oblika edukacije će zavisiti od teme koja se obrađuje, broja učesnika edukacije i njihovih potreba, finansijskih resursa, te preporuke edukatora i suoorganizatora seminara.

O istim kriterijima će se voditi računa i pri organizovanju centralizovane, odnosno decentralizovane obuke, te će se decentralizovana obuka organizovati u onim slučajevima kada održavanje obuke samo za sudije ili tužioce sa određenog područja bude omogućavalo bolje razumijevanje potreba, manje troškove i neposredniju komunikaciju edukatora i polaznika.

SAVJETOVANJA, SEMINARI, OKRUGLI STOLOVI, RADIONICE I KURSEVI

Savjetovanja podrazumijevaju veći broj učesnika (preko 100) na kojima se razmatra sudska praksa od opšteg značaja za određenu pravnu oblast, kao i primjena novih propisa.

Savjetovanja uz učešće većeg broja polaznika planiraju se kad je riječ o tumačenju i primjeni novih propisa, kao i izmjenama i dopunama važećih propisa.
Na savjetovanjima, predviđa se učešće sudija i tužilaca svih nivoa pravosuđa u BiH.
U ovoj godini planirano je pet opštih savjetovanja i to dva iz građanske oblasti, dva iz krivične i jedno savjetovanje iz prekršajnopravne oblasti, kao i okrugli stolovi iz različitih pravnih oblasti.

Seminari predstavljaju aktivnosti namijenjene manjem (do 35) ili većem broju učesnika (do 50), ali ne više od 100, sa akcentom na ex catedra pristupu, što ne isključuje mogućnost kombinacije drugih metoda rada, zavisno od konkretne teme seminara.
Programi koji se odnose na prezentovanje odredaba zakona planiraju se održavati u vidu seminara u trajanju od 1 do 8 časova, odnosno dvodnevnih savjetovanja, zavisno od obima materije koja se izlaže.

Seminari sa manjim brojem učesnika (do 35) planiraju se uglavnom za pravosudne kadrove sa područja okružnih sudova. Pored uvodnih izlaganja, na seminarima će se raditi i u vidu radionica u okviru kojih će se provoditi edukacija o sudskoj praksi na bazi konkretnih slučajeva (prvenstveno onih u kojima je pravosnažno odlučeno). Tamo gdje je to moguće, u sadržaj seminara koji obuhvataju teme iz materijalnog i procesnog prava, uključivaće se i određene teme iz prava Evropske unije.

Okrugli stolovi se organizuju radi analize sudske prakse u više sudova, razmjene ideja, stavova, prijedloga, pitanja i odgovora, ali i kao osnova za dizajniranje oblika i sadržaja dalje edukacije na temelju prepoznatih potreba. Broj učesnika je najčešće 25–30, ali može biti i do 50. U toku godine okrugli stolovi održavaće se uglavnom sa programom rada i na ad hoc osnovi.

Radionice su edukativne aktivnosti namijenjene manjem broju učesnika (do 25) sa naglaskom na interaktivnoj ulozi polaznika.

Na kursevima se vrši praktična obuka malog broja učesnika 10 do 20 (kursevi o korištenju informaciono komunikacijskih tehnologija, stranih jezika, pravne terminologije, on line i sl).

SPECIJALIZOVANA EDUKACIJA

Edukacija će se provoditi za sudije i javne tužioce raspoređene na određenu vrstu referata ili određeni nivo sudova/tužilaštava za pojedina pravna područja (npr. stečajne sudije, sudije i javne tužioce u predmetima maloljetničke delinkvencije u vezi sa zakonom koji reguliše ovu problematiku, sudije i javne tužioce koji postupaju u predmetima organizovanog, privrednog i visokotehnološkog kriminala, i dr).

UČENJE NA DALJINU

Samoedukacija je nezaobilazna u procesu “učenja tokom cijelog života“.

Centar je u saradnji sa Visokim sudskim i tužilačkim savjetom BiH razvio program „učenja na daljinu“, te je i ovaj vid učenja uvršten u redovan program Centra u saradnji sa Visokim sudskim i tužilačkim savjetom BiH. Takođe, sudijama i tužiocima je omogućeno korištenje ovog metoda učenja, putem kurseva dostupnih na web stranici Savjeta Evrope i Centra (HELP kursevi).

Poredeći učenje “na daljinu“ sa klasičnim, tradicionalnim pristupom učenju, mogu se navesti brojne prednosti ovog vida učenja, među kojima se svakako ističe ekonomičnost i kada postoji opravdana nemogućnost uživo prisustvovanja seminaru, što se naročito efikasnim pokazalo tokom pandemije izazvane virusom COVID-19. Naravno, ovaj vid učenja kombinovaće se sa tradicionalnim oblicima i metodama učenja.